راهنمایی برای گشت و‌گذار در منطقه جنگلی ناهار‌خوران در استان گلستان

طبيعت بکر

ناهار‌خوران با گرگان فاصله چنداني ندارد. اگر خود را از هر نقطه ايران به مرکز استان گلستان برسانيد،در 4 کيلومتري جنوب گرگان واقع شده است. هرچند كه امروزه همين فاصله هم برداشته شده است؛ چراکه با جاده پر رفت و آمدي که روزهاي آخر هفته بر شلوغي آن افزوده مي‌شود و حتي به نام خيابان ناهارخوران هم معروف است، مي‌توان به راحتي به ناهارخوران رسيد.اين جاده از 20 سال پيش به اين سو که بر جمعيت و وسعت گرگان افزون شده، رونق يافته است.

ناهارخوران که هم رودخانه دارد و هم جنگل و در دامنه نسبتا پرشيبي جاي گرفته، از گذشته‌هاي دور، محلي براي اوقات فراغت مردم بوده‌است. همين عامل،از حدود 55 سال پيش، سازمان جنگل‌ها و مراتع را واداشت که منطقه جنگلي ناهارخوران را در اختيار شهرداري گرگان قرار دهد تا آنها با ساخت امکانات مناسب، آن را براي مردم فراهم و مهيا سازند. اگرچه بيشتر در فصول گرم سال به اين منطقه مي‌آيند، اما اينجا زمستان‌هاي زيبايي هم دارد.

با اين حال، نبايد منطقه جنگلي را با پارک جنگلي ناهارخوران يکي دانست؛ اولي چيزي حدود 300 هکتار وسعت دارد و دومي هم به 168 هکتار مي‌رسد. ميانگين دماي اين منطقه، که بارندگي سالانه اش به 649 ميليمتر مي‌رسد، 12 تا 22 درجه سانتيگراد است. درباره ارتفاع هم بهتر است بدانيم که ميانگين آن در ناهار خوران، 450 متر از سطح دريا است، اما در نقاط مرتفع به 700-900 متر هم مي‌رسد. حالا که صحبت از ارتفاع شد، کوه نوردان و کوه پيمايان بدانند که مي‌توانند از جبهه غرب و جنوب غرب منطقه ناهارخوران اقدام به صعود کنند و خود را به ارتفاعاتي چون سفيدچشمه برسانند که تا حد امکان، اين مسير هم با پله‌هاي سنگي قديمي پوشانده شده است.از جمله امکانات اين منطقه جنگلي که براي گردشگران فراهم شده است آلاچيق، کمپينگ، هتل، رستوران، فروشگاه و سرويس بهداشتي هستند.

يادگار عصر ژوراسيک

ناهارخوران و منطقه جنگلي آن که مطالعات نشان مي‌دهد با 40 ميليون سال قدمت در زمره مجموعه جنگل‌هاي هيرکاني بوده و به عصر ژوراسيک بازمي گردند، اقليمي معتدل و نيمه مرطوب دارند. هرقدر، ارتفاع بيشتر مي‌شود، مي‌توان خنکي هوا را نسبت به گرگان و حتي پايين دست ناهارخوران هم احساس کرد. بر پايه آنچه در دانشنامه گلستان آمده است، منطقه جنگلي ناهارخوران با شيبي تند شروع مي‌شود و پس از گذر كوتاهي از مسير، يکنواخت مي‌شود و تا پايان، ادامه مي‌يابد. خيلي‌ها به دنبال اين پستي و بلندي در ناحيه‌اي که به نام تپه باباطاهر معروف است، مي‌روند تا از مناظر ديدني آن، در افقي که هم جنگل قرار داردو هم کوه‌، لذت ببرند.

جنگل‌هاي ناهارخوران بازمانده‌اي از جنگل‌هاي کهن هيرکاني است و هنوز هم مي‌توان، باوجود جنگل زدايي‌ها و دست درازي در طبيعت، اراضي متراکمي را شاهد بود. از جمله گونه‌هاي گياهي اين جنگل، درختان بلوط، انجيلي، ممرز، افراپلت، نمدار، گيلاس وحشي، آزاد، خرمندي و درختچه‌هاي تمشک، کوله خاس، ازگيل و وليک هستند که همگي بومي منطقه اند. اما درختان و گياهاني هم هستند که اگرچه بومي نيستند، اما زيبايي خاصي به جنگل ناهارخوران بخشيده‌اند و کاج، سرو، ماگنوليا، شمشاد، برگ نو، بيد مجنون، پاپيتال و مينا از آن جمله اند. با وجود نفوذ انسان‌ها تا عمق جنگل و از ميان رفتن بافت طبيعي و زيستگاه‌هاي آن، هنوز هم گونه‌هاي جانوري در اين منطقه زيست مي‌کنند. گراز، شغال، خفاش، موش، راسو، سنجاب، عقاب، شاهين، قمري، دارکوب، جغد، دم جنبانک، صعوه، سهره، چرخ ريسک، گنجشک، کلاغ، سار و مارمولک از جمله اين جانوران هستند.
معروف ترين چشمه منطقه جنگلي ناهارخوران، «سفيدچشمه» است که گويي وعده‌گاه گروه‌هاي کوهپيمايي هم به شمار مي‌رود.در تيرماه سال 1377 اين چشمه را سنگ چيني کردند تا استفاده از آب آن، تسهيل شود، اما اخيرا حجم آب آن به شدت کاهش پيدا کرده است. البته اين منطقه جنگلي رودخانه‌اي هم دارد که از ارتفاعات روستاي زيارت سرچشمه گرفته و به ناهارخوران مي‌رسد و در نهايت با ورود به گرگان، يکي از منابع تامين آب اين شهر است. طول مسير حرکت اين رودخانه به حدود 40 کيلومتر مي‌رسد.

ميان شهر و جنگل؛ دره «النگ»

اگر دوست داريد در مسير منتهي به ناهارخوران، باز هم جنگل ببينيد و جنگل گردي کنيد تا چيزي در اين منطقه برايتان، ناديده نباشد، پارک جنگلي «اَلَنگ دره» را به شما پيشنهاد مي‌کنيم که آدرس دقيق آن 5 کيلومتري جنوب غرب گرگان است. جنگلي که يکي از 7 منطقه نمونه گردشگري به حساب آمده و 185 هکتار هم وسعت دارد. النگ دره که دمايي، حدود 10 درجه پايين تر از شهر گرگان دارد،با جاده آسفالته‌اش محلي براي وقت گذراني آخر هفته بوميان و مسافران است.اگرچه سه چشمه آب باکيفيت بالا، در اين منطقه وجود دارد، اما آنچه منظره منحصر به‌فردي را پيش چشم تان قرار مي‌دهد، رودخانه «قلاشي» است که مسير خود را از جنوب النگ دره آغاز کرده و تا شمال آن امتداد دارد و ادامه پيدا مي‌کند. از مهم ترين درختان اين پارک جنگلي مي‌توان به انجيلي، ممرز، توسکا، لرگ، افرا، بلوط، بيد، شيردار و خرمندي اشاره کرد. النگ دره براي آنهايي که مي‌خواهند ساعتي را در آن بمانند، امکاناتي چون برق رساني، سرويس‌هاي بهداشتي، نمازخانه، پارک کودک، زمين ورزش، ساختمان‌هاي نگهباني، منطقه کمپينگ و پيک نيک را براي رفاه حال گردشگران در خود دارد. شايد برايتان جالب باشد که بدانيد، النگ دره، محوطه تاريخي هم دارد که به قرون اوليه پس از اسلام باز مي‌گردد.اين محوطه تاريخي در شمال پارک جنگلي قرار دارد.

وجه تسميه ناهار‌خوران

وجه تسميه اين منطقه هم از آن رو است که از روزگاران قديم، بر سر راه کاروان‌هاي حجاج يا تشرف يافتگان به بارگاه امام رضا (ع) قرار داشته‌است. اين کاروان‌ها غالبا در دامنه‌هاي کوه‌هاي جنوب گرگان، اتراق کرده و چاشت يا ناهار مي‌خوردند. به همين سبب اين منطقه ناهارخوران شده است و البته هنوز هم مردم به آنجا مي‌آيند و ناهار مي‌خورند.

زيارت در «زيارت»

حالا که جنگل ناهارخوران را ديديد و ناهاري هم در آنجا نوش جان کرديد، ديگر وقت آن است که عازم روستاي زيارت شويد که حدود 10 کيلومتر با جنگل فاصله دارد. هرچند که ديگر امروزه، همه اين مسير، در هم تنيده شده و به هم متصل. روستاي 1958 نفري زيارت (بر اساس سرشماري سال 1390) که در دهستان استرآباد جنوبي واقع در بخش مرکزي شهر گرگان قرار دارد، تا مرکز استان گلستان 17 کيلومتر فاصله دارد. اين روستا که با اقليم خشک و خنک خود، در دره رودخانه «خاصه رود» جاي گرفته، در ارتفاع 1563 متري از سطح دريا واقع شده و داراي چشمه آبگرم، آبشار و دو امامزاده به نام‌هاي امامزاده عبدالله و امامزاده صالح است. مي‌گويند؛ وجود همين امامزاده عبدالله که از اولاد حضرت موسي بن جعفر(ع) است، سبب شده تا اين روستا، «زيارت» نام بگيرد. روستاي زيارت از شمال به «ناهارخوران» وارتفاعات «بندسر» و «خمام شهر» مي‌رسد و از جنوب هم به آبشار و ارتفاعات پوشيده از جنگل. شرق اين روستا به ارتفاعات «خال دره» منتهي مي‌شود و ارتفاعات «اديم» و «مازوكش» و «كمرسر» هم در غرب اين روستا قرار دارند.

زيارت، «چشمه آبگرم» آرامش بخشي دارد که در قديم «گرماندو و گرماب» خوانده مي‌شده است. اين آبگرم اگرچه تنها چشمه آبگرم استان گلستان بوده اما در ميان 70 چشمه منطقه حفاظت شده جهان نما، پرآب ترين چشمه است و امراض پوستي و درد مفاصل را علاج مي‌کند. درباره گذشته اين چشمه آبگرم، علي اصغر خسروجردي در مقاله خود در دانشنامه گلستان مي‌نويسد: «اين آبگرم داراي چهار مظهر و چهار خروجي است كه به فاصله حدود 10 تا 20متر قرار گرفته است. اولين مظهر چشمه زيرتخته سنگي است كه روي آن كتيبه كوچكي به ابعاد 15*20 سانتي متر بوده و به خط عربي تاريخ 1035 را نشان مي‌دهد، مظهر دوم به فاصله 20 متر در جنوب اين مظهر قرار دارد و دو مظهر ديگر هر يك با فاصله 10 تا 15 متر از زير بدنه تراشه طبيعي جاري هستند.»
اگر 5 کيلومتر از روستا به طرف جنوب حرکت کنيد به «آبشار» مي‌رسيد که در يکي از شاخه‌هاي فرعي رودخانه خاصه رود قرار دارد. آبشار که از ارتفاع 15 متري به درون حوضچه پايين خود مي‌ريزد، رطوبت بالايي در اطراف خود پديد آورده.اين رطوبت بالا رشد خزه‌ها و گلسنگ‌ها را روي تخته سنگ‌هاي مجاور(آبشار) سبب شده‌است. زيبايي ديگر اين آبشار هم آن است که به دليل ريزش آب از ارتفاع زياد، قطرات آب، در فضا پراکنده شده و منظره جالبي را خلق مي‌کند.

به هر جهت روستاي زيارت با وجود آن که يکي از 20 روستاي گردشگري ايران، به حساب مي‌آيد اما ساخت و سازهاي بدون برنامه و حتي به نوعي آپارتمان سازي، حريم و منظر آن را بر هم زده‌اند. به گونه‌اي اگر کسي چند سال پيش به اين روستا آمده باشد، مي‌تواند به راحتي تفاوت فاحش فضا را درک کند. عموم اين خانه سازي‌ها بر پهنه کوه و جنگل توسط متمولين پايتخت نشين يا بومياني که امروز در شهرهاي بزرگ زندگي مي‌كنند، صورت گرفته است. ادامه اين روند آينده مبهمي را براي اين روستاي زيبا رقم خواهد زد.

نظرات شما عزیزان: